1️⃣ Guncel siyasetin otesinde 2017'den beri cok kisiyle konustugum sistemsel bir konu var: su anki haliyle #Turkiye'de baskanlik sisteminin islemesi surdurulebilir degil. Ancak teknik bazi duzenlemelerle bu sistem surdurulebilir hale getirilebilir. Peki neler yapilmali?

2️⃣ Turkiye gibi sosyal konsolidasyonu saglanmamis toplumlar icin baskanlik sistemi modeli ABD degil Latin Amerika modelleri olmalidir. Eger Latin Amerika ulkelerinin tecrubelerine bakarsak Turkiye'deki sistem isleyebilir hala getirilebilir.

3️⃣ Turkiye'deki sistemde ABD'de oldugu gibi secimi kazanmak icin %50+1 oy alma gerekliligi kolay saglanabilir birsey degildir. Bu sistem kucuk partilere hakettiginden fazla guc vermekte ve partileri koalisyona zorlamaktadir.

4️⃣ Bazilarinin sistemi olumlamak icin iddia ettigi "bu sisteminin iki partili bir sisteme yol acacagi" fikri tamamiyla beklentidir. Ikiden fazla partinin guclu oldugu ulkelerde sistem uzerinden sosyal konsolidasyonun saglandigi bir tecrube dunyada yoktur.

5️⃣ Peki bu durumda Turkiye'deki sistem nasil surdurulebilir hale getirilebilir? %50 sistemi degistirilmesi gerekir. Bunun dunyada en basarili iki ornegini #Arjantin ve #Ekvador uygulamaktadir.

6️⃣ #Arjantin'de bir kisi Cumhurbaskani secilmek icin 1. turda ya en az %45 oy almali ya da en az %40 oy alarak kendisinde sonraki gelen adaya en ez %10 fark atmalidir. Bu durumda secim ikinci tura kalmadan bitmektedir.

7️⃣ #Ekvador'da ise 1. turda secimin bitmesi icin birinci gelen adayin ya %50'den fazla oy almasi ya da en az %40 oy alip kendisinden sonrakine en az %10 fark atmasi gerekir. Bu sistemin amaci ikinci turda secimin temsil yerine kutuplasma uzerinden belirlenmesinin onune gecmektir.

8️⃣ #Turkiye'de Cbaskaninin secilmesi icin %50 uzerinde israr edersek, sistemin belirleyicisi temsil degil kutuplasma olur. Bu durumda %45 oyu olan bir parti kazanmak icin kucuk partilere mahkumdur. Hatta Peru tecrubesindeki gibi 1. turda %48 oy alan birisi 2. turda kaybedecektir.

9️⃣ #Turkiye icin onerim ilk turda kazanmak icin birinci gelen adayin ya %50'den fazla oy almasi ya da en az %40 oy alip takip eden adaya %10 fark atmasinin yeterli olmasidir. %40 orani Turkiye'de muhalefetin de makul bir adayla ulasabilecegi bir oran oldugu icin makuldur.

🔟 #Turkiye'de mecliste milletvekili sayisinin 600+1 olarak duzenlemesi gerekir. +1 kontenjani Cbaskanligi seciminde ikinci gelen adaya ait olmalidir. Bu duzenlemeyle parti baskanlari Cbaskani adayi olabilirler ve secilemezsem parti liderligini kaybederim korkusu olmaz.

1️⃣1️⃣ Ornegin #Kolombiya'da secimde ikinci gelen Cbaskani adayi otomatikmen Senator, Cbaskani yardimcisi ise Temsilciler Meclisine secilmis sayilmaktadir. Turkiye'ye bu modeli getirerek her secim sonrasi siyasal partilerin ic karisikliga suruklenmesinin onune gecmis oluruz.

1️⃣2️⃣ Baskanlik sistemleri acisindan Latin Amerika tecrubesinden cikarilan en buyuk ders kesinlikle koalisyonun tavanda degil tabanda olmasi gerekliligidir. Eger siyasal partiler ittifak yapip girmezse halkin bir sekilde tabanda oy surecinde ittifak yaptigidir.

1️⃣3️⃣ Ittifaklarin tavanda yapildigi durumlarda koalisyonlu baskanlik sistemi olusmakta ve guclu baskanlik olusmamaktadir. Ornegin Nobel Baris Odulu alan Kolombiya eski Cbaskani @JuanManSantos , FARC ile baris yaparken, ittifakla secildigi icin yardimcisi baris surecine karsiydi.

1️⃣4️⃣ Son bir oneri olarak eger gorevdeki bir bakan (o andaki mevcut Cbaskani degil) eger secimde aday olmayi dusunuyorsa bulundugu gorevinden secime 6 ay kala el cektirilmelidir. Bu kural son dakika manevralarini engelleyecek ve lehine devlet imkanlarini kullandirtmayacaktir.

1️⃣5️⃣ Bu arada Latin Amerika neresi biz neresi gibi kucumseyici bakmayalim. Nihayetinde sistemsel ve teknik bir meseleyi konusuyoruz. Ogrenilecek cok tecrube var. Bu vesile ile siyaset bilimi calisan hocalarimizi Latin Amerika'ya bu gozle bakmaya davet ediyorum.😊